Heiti verkefnis : 

Mat á áhrifum aðgerða til að minnka magn mengandi efna frá umferð

Verkefnastjóri : 

Þröstur Þorsteinsson

Stutt lýsing á verkefninu:

Umferð er helsta uppspretta mengunar á höfuðborgarsvæðinu. Umferð og mengun tengd henni er ástæða þess að farið er yfir heilsuverndarmörk svifryks í nærri 75% tilfella (undanfarin 10 – 15 ár á mælistöðinni Grensás, GRE). Samkvæmt efnagreiningum er um 82% (malbik 49%, sót 31% og bremsur 2%) af svifrykinu í Reykjavík, við GRE í mars til maí 2015, vegna bílaumferðar[1].

Undanfarna mánuði, desember 2022 og janúar 2023, hefur mengun vegna umferðar farið yfir heilsuverndarmörk bæði vegna svifryks (PM10; í desember) og köfnunarefnisdíoxíðs (NO2). Raunar fór styrkurinn á NO2 í janúar það oft yfir mörkin að 5. janúar vorum við farin yfir það sem leyfilegt er fyrir allt árið (18 skipti)[2].

Áhrif þessarar mengunar eru margvísleg, sjónmengun, margir finna fyrir óþægindum og samkvæmt Umhverfisstofnun Evrópu er talið að tugi ótímabærra dauðsfalla megi rekja til útsetningar á fínu svifryki, köfnunarefnisdíoxíði og óson á Íslandi[3].

Það er því mikilvægt að draga úr þessari mengun eins mikið og hratt og mögulegt er. Ákall er í þjóðfélaginu um aðgerðir, takmarkanir á fjöldi bifreiða, hraðatakmarkanir, takmarkanir á notkun nagladekkja og fleira hefur verið nefnt. Nauðsynlegt er að reikna áhrif slíkra aðgerða áður en af stað er farið til að sjá hvaða leiðir skila sem mestum ávinningi með sem minnstum tilkostnaði (hvort sem er beinn kostnaður, tími eða óhagræði). Til dæmis er vitað að magn mengandi efna fer að nokkru eftir hraða umferðar, en það flækir þó málið að sum efni aukast með auknum hraða, meðan önnur eru í lágmarki á ákveðnu bili og enn önnur jafnvel með flóknara samband. Veðuraðstæður spila þarna einnig stórt hlutverk, eins og síðastliðnir tveir mánuðir hafa sýnt mjög greinilega.

Í þessu verkefni verður metið hversu miklu aðgerðir til að draga úr magni mengunarefna, sér í lagi PM og NOx, eru líklegar til að skila samkvæmt líkanreikningum. Hér verður bæði magn í útblæstri og vegna slits (PM) tekið með. Einnig verður skoðað hver áhrifin eru fyrir mismunandi tegundir og flokka bíla.

[1] Höskuldsson, P., & Thorlacius, A. (2017). Uppruni svifryks í Reykjavík. EFLA, 27 bls.
[2] https://www.ruv.is/frettir/innlent/2023-01-05-heilsuverndarmork-arsins-sprengd
[3] European Environment Agency (EEA). 2019. Air quality in Europe. EEA Report No 10/2019. Retrieved from http://www.eea.europa.eu/publications/air-quality-in-europe-2012

Tilgangur og markmið:

Til að meta áhrif aðgerða til að draga úr mengun er nauðsynlegt að vita hversu mikið og í hvaða átt magn mengunar breytist. Það getur verið breytilegt eftir tegund mengunar og því hvort horft er á útblástur eða slit.

Helstu markmið og tilgangur verkefnisins eru því að:

·         Reikna áhrif aðgerða á uppsprettur:

o   Mengunar vegna útblásturs (sér í lagi NO2).

o   Svifryksmengunar vegna slits (m.a. malbik).

·         Metin verða áhrif aðgerða á magn mengandi efna:

o   Eftir tegund mengunar.

o   Eftir tegund bifreiða; sér í lagi fólksbíla og stærri farartækja.

·         Niðurstöður verða settar í samhengi við núverandi mengun.

o   Áhrif veðurs, t.d. hversu líklegt að sjáist munur í fjölda skipta yfir heilsuverndarmörkum miðað við meðalár.

·         Bornar verða saman niðurstöður mismunandi aðgerða til að draga úr mengun, til dæmis:

o   Lækkun umferðarhraða.

o   Takmörkun umferðar.

o   Takmörkun nagladekkja.